Skilgreiningar

Hér er unnið með gögn frá Eurostat, hagstofu Evrópusambandsins. Þar sem það er munur á löggjöf þar og á Íslandi er mikilvægt að hafa nokkrar skilgreiningar og þýðingar á hreinu. Hér verður notast við eftirfarandi skilgreiningar og þýðingar:

Tímabundin vernd (e. temporary protection): Þetta er kallað sameiginleg vernd vegna fjöldaflótta í 44. grein laga um útlendinga, en temporary protection hjá Evrópusambandinu og þar af leiðandi Eurostat. Dómsmálaráðherra virkjaði þessa grein vegna fjöldaflótta frá Úkraínu í mars 2022. Hér verður notast við orðatiltækið tímabundin vernd. Afgreiðsla umsókna um tímabundna vernd er fljótari en annarra umsókna þar sem ekki þarf að leggja jafnmikla vinnu í að rannsaka mál hvers og eins.
Hæli (e. asylum): Einstaklingur sem fær ekki tímabundna vernd þarf að ganga í gegnum persónulegra ferli þar sem málsmeðferð sker úr um hvort einstaklingur þurfi á hæli að halda. Í gögnum Útlendingastofnunar virðist þetta oftast kallað efnisleg meðferð og hefur ýmist verið skipt niður í flokkana vernd, viðbótarvernd og mannúðarleyfi í gögnum þeirra. Hér verður notast við orðið hæli yfir alla þessa flokka. Afgreiðsla umsókna um hæli tekur lengri tíma og því er oftast fjallað um þennan málaflokk þegar rætt er um álag á innviði sem tengjast móttöku flóttafólks.

Samantekt

Myndir og tafla hér að neðan sýna stutta samantekt á tölunum. Fyrir neðan fylgir nánari greining.

Myndir
Töflur

Samantekt á verndarkerfum Evrópulanda (2022)
Tölur sýndar sem fjöldi á 100.000 íbúa móttökulands
	Verndarveitingar		Umsóknir
	Samtals	Án Úkraínu	Samtals	Án Úkraínu
Austurríki	1,193	184	2,253	1,243
Belgía	639	94	856	310
Búlgaría	2,211	57	2,434	279
Danmörk	569	9	603	43
Eistland	3,148	5	3,169	25
Finnland	837	22	887	72
Frakkland	177	52	352	227
Grikkland	389	183	562	356
Holland	713	86	831	205
Írland	1,446	70	1,637	262
Ísland	860	247	1,196	583
Ítalía	295	41	392	137
Króatía	500	1	570	71
Lettland	2,045	12	2,065	32
Liechtenstein	1,094	25	1,272	204
Litáen	2,343	11	2,369	36
Lúxemborg	950	161	1,168	380
Malta	349	36	547	234
Noregur	638	20	693	74
Pólland	4,172	8	4,185	21
Portúgal	559	6	572	19
Rúmenía	540	5	577	42
Slóvakía	1,929	1	1,935	7
Slóvenía	357	2	668	313
Spánn	411	71	588	248
Sviss	936	112	1,105	280
Svíþjóð	500	46	660	207
Þýskaland	1,110	154	1,247	292
Tékkland	4,365	2	4,377	13
Ungverjaland	309	0	309	0
Tafla eftir @bggjonsson hjá metill.is byggð á gögnum Eurostat um fólksflutninga: https://metill.is/greinar/flottafolk Gögn og kóði: https://github.com/bgautijonsson/Metill.is/tree/master/greinar/flottafolk

Samantekt á verndarkerfum Evrópulanda (2023)
Tölur sýndar sem fjöldi á 100.000 íbúa móttökulands
	Verndarveitingar		Umsóknir
	Samtals	Án Úkraínu	Samtals	Án Úkraínu
Austurríki	455	254	844	643
Belgía	239	106	432	299
Búlgaría	456	90	715	349
Danmörk	158	17	181	40
Eistland	648	5	658	15
Finnland	364	23	437	96
Frakkland	83	58	265	240
Grikkland	289	238	667	615
Holland	277	81	415	220
Írland	685	59	874	248
Ísland	480	79	1,053	652
Ítalía	69	33	264	228
Króatía	129	1	173	45
Lettland	650	6	734	90
Liechtenstein	706	25	895	214
Litáen	442	14	447	20
Lúxemborg	272	138	536	403
Malta	165	60	256	150
Noregur	649	40	686	77
Pólland	656	10	667	21
Portúgal	85	3	107	26
Rúmenía	264	5	312	53
Slóvakía	558	1	564	7
Slóvenía	78	4	413	339
Spánn	180	109	408	338
Sviss	357	148	550	342
Svíþjóð	154	50	260	157
Þýskaland	558	160	814	416
Tékkland	913	2	923	12
Ungverjaland	72	0	72	0
Tafla eftir @bggjonsson hjá metill.is byggð á gögnum Eurostat um fólksflutninga: https://metill.is/greinar/flottafolk Gögn og kóði: https://github.com/bgautijonsson/Metill.is/tree/master/greinar/flottafolk

Samantekt á verndarkerfum Evrópulanda (2022 - 2023)
Tölur sýndar sem fjöldi á 100.000 íbúa móttökulands
	Verndarveitingar		Umsóknir
	Samtals	Án Úkraínu	Samtals	Án Úkraínu
Austurríki	824	219	1,549	943
Belgía	439	100	644	305
Búlgaría	1,333	73	1,574	314
Danmörk	363	13	392	42
Eistland	1,898	5	1,914	20
Finnland	601	23	662	84
Frakkland	130	55	309	233
Grikkland	339	211	614	486
Holland	495	84	623	212
Írland	1,065	65	1,256	255
Ísland	670	163	1,125	618
Ítalía	182	37	328	183
Króatía	314	1	372	58
Lettland	1,348	9	1,399	61
Liechtenstein	900	25	1,083	209
Litáen	1,392	13	1,408	28
Lúxemborg	611	149	852	391
Malta	257	48	401	192
Noregur	644	30	689	76
Pólland	2,414	9	2,426	21
Portúgal	322	5	340	22
Rúmenía	402	5	444	47
Slóvakía	1,243	1	1,250	7
Slóvenía	218	3	541	326
Spánn	295	90	498	293
Sviss	646	130	827	311
Svíþjóð	327	48	460	182
Þýskaland	834	157	1,031	354
Tékkland	2,639	2	2,650	13
Ungverjaland	191	0	191	0
Tafla eftir @bggjonsson hjá metill.is byggð á gögnum Eurostat um fólksflutninga: https://metill.is/greinar/flottafolk Gögn og kóði: https://github.com/bgautijonsson/Metill.is/tree/master/greinar/flottafolk

Tímabundin Vernd

Í þessum kafla verður aðallega fjallað um flóttafólk frá Úkraínu. Það getur verið eitthvað af flóttafólki frá öðrum löndum eftir löggjöfum hvers svæðis, en hlutdeild Úkraínsks flóttafólks er nær 100% í öllum fjöldatölum þessa flokks.

Þessi flokkur er oftast tekinn út úr sviga þegar tölur um flóttafólk eru greindar þar sem flóttafólk frá Úkraínu fær fljótari meðferð og veldur því minna álagi á innviði sem tengjast móttöku flóttafólks.

Mánaðarlegar veitingar

Yfir árið 2022 var mikið flæði flóttafólks frá Úkraínu til annarra Evrópulanda, þá sérstaklega til Tékklands og Póllands, en mikill fjöldi leitaði líka til Slóvakíu og Eistlands. Síðustu mánuði ársins 2023 jókst fjöldinn sem leitaði til Noregs og tóku norsk yfirvöld við flestum í nóvember síðastliðinn.

Einstaklingar sem njóta verndar

Ef við leggjum saman allan fjöldann sem hafa fengið tímabundna vernd í löndum (og drögum frá einstaklinga sem leita til annarra landa eftir að hafa verið veitt tímabundin vernd) sjáum við að langmestur fjöldi fólks nýtur tímabundinnar verndar í Tékklandi. Noregur, Finnland og Ísland eru öll yfir meðaltali.

Hæli

Í þessum kafla eiga tölur við um hæli, það er að segja flóttafólk hvers umsóknir þurfa að fara í gegnum efnislega meðferð og úrskurður byggður á aðstæðum hvers og eins.

Þessi flokkur er helsta ágreiningsefnið í umræðum þar sem einstaklingar í þessum hóp fá ekki sömu flýtimeðferð og einstaklingar frá Úkraínu. Því er rétt að líta helst til þessa hóps þegar skoða á álag á innviði sem tengjast móttöku flóttafólks.

Þróun fjölda hælisveitinga (2008 - 2023)
Þróun fjölda umsókna um hæli (2008 - 2023)

Mánaðarlegur fjöldi umsókna

Fyrst skoðum við hversu margar umsóknir um hæli þjóðir fá á hverjum mánuði. Frá september 2022 til júní 2023 var langur kafli þar sem Ísland fékk óvenjulega margar umsóknir, mun meira en aðrar þjóðir. Frá og með júlí 2023 hefur þetta þó aðeins róast og erum við núna farin að fá svipað magn og Lúxemborg aftur.

Uppsafnaður fjöldi hælisumsókna er mun hærri á Íslandi en í öðrum löndum. Næsta land á eftir Íslandi er Grikkland, en þar hefur mánaðarlegum umsóknum fjölgað og munurinn milli Íslands og Grikklands því að minnka.

Mánaðarlegar tölur
Uppsafnaðar tölur

Ákvarðanir í málum hælisleitenda

Þjóðir fá mismargar umsóknir í hverju mánuði og því gefur að skilja að sumar þjóðir þurfa að afgreiða mál fljótar en aðrar til að forðast myndun biðraða. Gögn um ákvarðanir sýna okkur bæði hversu mörg mál eru afgreidd og hversu margir hælisleitendur fá umsókn sína samþykkta.

Samtals ákvarðanir

Byrjum á að skoða hve margar ákvarðanir eru teknar í hverjum mánuði. Íslenskum yfirvöldum hefur tekist ágætlega í að afgreiða mál umsækjenda þegar tekið er tillit til höfðatölu og miðað er við önnur lönd. Frá sumri 2022 höfum við verið á toppnum eða nálægt toppnum í fjölda afgreiddra mála á höfðatölu.

Hér er þó mikilvægt að bera saman stærðargráðu á fjölda umsókna og fjölda afgreiðslna. Yfirvöld þurfa að vega kostnað vegna starfsfólks á móti kostnaði við að veita hælisleitendum skjól á meðan beðið er eftir niðurstöðu umsóknar.

Mánaðarlegar tölur
Uppsafnaðar tölur

Samþykktar umsóknir

Í gögnum um ákvarðanir getum við séð hvort ákveðið var að veita einstakling hæli eða ekki. Í kringum sumarið 2022 samþykktu íslensk yfirvöld mun fleiri umsóknir um hæli en yfirvöld annarra þjóða. Frá ársbyrjun 2023 hefur þetta þó róast og eru íslensk yfirvöld nú undir meðaltali og nær hinum norðurlöndunum í samþykktum umsóknum á höfðatölu. Ef við berum okkur saman við Lúxemborg, Þýskaland og Grikkland þá hefur þessi tala verið mun stöðugri þar en á Íslandi.

Ef við skoðum uppsafnaðar tölur, sést að Ísland hefur veitt flestum hæli en að Þýskaland, Grikkland og Lúxemborg eru ekki langt frá því að ná okkur ef þróunin heldur áfram.

Mánaðarlegar tölur
Uppsafnaðar tölur

Umsækjendur í bið

Oft er talað um álag á innviði sem tengjast móttöku flóttafólks. Þar hefur fjöldi einstaklinga sem eru í bið eftir niðurstöðu umsóknar mikil áhrif. Þeir einstaklingar hafa ekki atvinnuleyfi og þurfa því að reiða sig á stuðning yfirvalda á meðan beðið er eftir ákvörðun.

Í byrjun árs 2022 var fjöldi í bið á Íslandi undir meðaltali. Þetta má mögulega rekja til þess að sögulega hafa íslensk yfirvöld ekki fengið margar umsóknir um hæli miðað við önnur lönd, eins og má sjá í sögulegri samantekt gagna frá 2008 til 2022 að ofan. Upp úr 2018 fór sá fjöldi að aukast hér á landi, en það er ekki fyrr en um sumar 2022 sem Ísland fór að skera sig verulega úr hvað varðar fjölda umsókna um hæli.

Þetta hefur valdið því að frá september 2022 til mars 2023 jókst þessi fjöldi einstaklinga í bið á Íslandi hraðar en í öðrum löndum og í október 2023 voru Lúxemborg og Austurríki einu löndin þar sem jafnmargir eða fleiri biðu eftir niðurstöðu. Eins og var nefnt að ofan þurfa yfirvöld að vega kostnað vegna starfsfólks á móti kostnaði þess að veita hælisleitendum skjól og uppihald á meðan beðið er eftir niðurstöðu. Mögulega þurfa yfirvöld landa að halda betur utan um þessar tölur og bregðast skjótar við til að koma í veg fyrir að langir biðlistar myndist með því að fjölga starfsfólki.

Fjöldi flóttafólks alls

Þótt umsóknir um hæli valdi meiri álagi á innviði er líka lýsandi að skoða tölur um “heildarinnflæði” flóttafólks til landa. Það er, við viljum líka skoða hversu margir einstaklingar hafa fengið veitta annað hvort tímabundna vernd eða hæli. Með því að leggja saman tölur um tímabundna vernd og hæli getum við skoðað þetta “heildarflæði” flóttafólks inn í lönd. Tölurnar að neðan eiga því við um flóttafólk bæði frá Úkraínu og öðrum löndum.

Mánaðarlegur fjöldi
Uppsafnaðar tölur

Gögn

Gögn þessarar úrvinnslu koma frá Eurostat, nánar tiltekið eru þetta eftirfarandi gagnasöfn:

Mánaðarleg gögn frá mars 2022

Árlegar samantektir frá 2008

Tímabundin vernd
- Árlegur fjöldi einstaklinga sem fá veitta tímabundna vernd (2022)
Hæli
- Ákvarðanir teknar í málefnum umsækjenda um hæli (2008 - 2022)

Þessar upplýsingar eru svo tengdar við gögn um mannfjölda hvers lands.

Til að auðvelda samanburð milli landa eru allar tölur sýndar sem fjöldi á hverja 100.000 íbúa hvers lands. Þar sem yfirvöldum á Kýpur berast mun fleiri umsóknir en yfirvöldum annarra þjóða var ákveðið að hafa það land ekki með í þessari greiningu til að auðvelda skoðun á gögnum annarra þjóða.

Hægt er að vafra gögnin á bak við þessa greiningu í töflunni eða sækja þau með því að smella á takkann að neðan.

Mánaðarleg gögn

Á mannfjölda
Hreinar fjöldatölur

Samantekt á gögnum um málefni flóttafólks

Tölur eru sýndar sem fjöldi á 100.000 íbúa móttökulands

Samantekt á gögnum um málefni flóttafólks

Tölur eru sýndar sem hreinn fjöldi óháð mannfjölda

Samantekt á gögnum um málefni flóttafólks

Tölur eru sýndar sem fjöldi á 100.000 íbúa móttökulands

Samantekt á gögnum um málefni flóttafólks

Tölur eru sýndar sem hreinn fjöldi óháð mannfjölda

Þakkir

Sérfræðingar hjá Hagstofu Íslands fá kærar þakkir fyrir uppbyggilega rýni og aðstoð við val á frumgögnum í undirbúningi þessarar greiningar.