Kosningaspá Metils
Í vikunni birtust fylgiskannanir frá Gallup, Maskínu og Prósent sem höfðu sameiginlega nokkur áhrif á fylgisspánna okkar. Samfylkingin dalar lítillega í nýjustu uppfærslu líkansins og er spáð fylgi nú 17%, eins og spáð fylgi Sjálfstæðisflokksins. Enn er þó langt til kosninga og margt getur gerst sem endurspeglast í breiðu öryggisbili fyrir fylgi flokkanna.
Gott gengi Viðreisnar í könnunum leiðir til þess að spáð fylgi flokksins hækkar í 16%, en fylgi Pírata dalar lítillega. Miðgildisfylgi Sósíalistaflokksins er ennþá 4%, en efri mörk óvissubilsins eru komin upp í 7% eftir ágætt gengi í fylgiskönnunum vikunnar. Líkurnar á því að Sósíalistar nái inn á þing hafa því aukist á milli vikna, þó að við teljum ennþá líklegra en ekki að flokkurinn verði undir 5% þröskuldinum.
Í næstu uppfærslu líkansins gerum við ráð fyrir að bæta við þingsætaspá fyrir flokkana, það er því um að gera að fylgjast vel með.
Nýjasta könnun í spánni er könnun Prósent sem var birt 8. nóvember
Um líkanið
Hér kynnum við til sögunnar spennandi nýjung á Íslandi - kosningalíkan sem spáir fyrir um úrslit komandi alþingiskosninga á grundvelli tölfræðilegra aðferða og rannsókna í stjórnmálafræði. Líkanið byggir á gögnum úr fylgiskönnunum, en einnig kosningaúrslitum fyrri ára og sögulegum gögnum um áhrif efnahagsmála og árangur ríkisstjórnarflokka í kosningum, auk fleiri þátta.
Hér að ofan má sjá nýjasta matið okkar á mögulegum úrslitum kosninganna. Til að forðast ímynd um meiri vissu en er til staðar námundum við fylgið í næstu heiltölu. Vegna þess geta tölur í töflunni hækkað eða lækkað þótt matið á fylgi hafi breyst lítið. Sömuleiðis getur summa alls fylgis verið önnur en 100% vegna námundunar.
Spálíkanið gefur okkur ekki aðeins eina tölu heldur líkindadreifingu yfir mögulegar útkomur kosninganna. Taflan við hlið myndarinnar sýnir „miðgildi“ og „90% óvissubil“. Miðgildi er skilgreint þannig að jafnlíklegt er að útkoma fyrir ofan og neðan það verði raunin, og því getum við sagt að miðgildið skipti líkindadreifingunni í tvennt.
Sömuleiðis þýðir 90% óvissubil að af 100 sviðsmyndum sem við reiknum út frá líkindadreifingunni, lenda 90 innan þess bils. Hins vegar lenda líka fimm fyrir neðan það bil og fimm fyrir ofan. Öll gildi á þessu bili má segja að séu raunhæf þegar kemur að líklegum niðurstöðum kosninganna eins og staðan er í dag.
Kosningalíkanið er unnið af Brynjólfi Gauta Guðrúnar Jónssyni\(^1\), ásamt Agnari Frey Helgasyni\(^2\), Hafsteini Einarssyni\(^2\) og Rafael Daniel Vias\(^1\).
\(^1\) Raunvísindadeild Háskóla Íslands \(^2\) Stjórnmálafræðideild Háskóla Íslands
Velkomin á kosningaspá Metils!
Hér má finna ýmis gögn sem varpa ljósi á stöðu flokkanna fyrir komandi alþingiskosningar. Fylgiskannanir eru bestu gögnin sem við höfum til að átta okkur á því hvaða flokk kjósendur ætla að velja í kosningunum. En þær eru auðvitað ekki fullkomnar spár um niðurstöður kosninganna. Til dæmis getur samsetning þátttakenda í könnununum verið önnur en samsetning kjósenda á kjördag, ákveðnir flokkar geta verið ofmetnir eða vanmetnir, við vitum ekki hver kjörsókn verður meðal ólíkra hópa og svo er auðvitað aðalatriðið – kosningarnar hafa ekki átt sér stað og fjöldi fólks á eftir að gera upp hug sinn. Einnig geta kjósendur skipt um skoðun varðandi hvaða flokk þeir ætla að kjósa eftir að þeir svara könnunum.
Í ljósi alls þessa kynnum við til sögunnar spennandi nýjung á Íslandi - líkan sem spáir fyrir um kosningaúrslitin sem byggir á kannanagögnum en leiðréttir fyrir þekktum ástæðum munar milli fylgiskannanna og kosningaúrslita. Líkanið skoðar breytingar á fylgi yfir tíma og þá óvissu sem því fylgir. Það leiðréttir fyrir þekktum frávikum við mat á fylgi ákveðinna flokka í fyrri kosningum. Þá byggir það á fjölda annarra forsenda:
- Fyrri kosningaúrslit: Fylgissveiflur geta verið miklar á miðju kjörtímabili, en kjósendur skila sér oft heim á lokaspretti kosningabaráttunnar
- Fjöldi ára við völd: Á Íslandi tapa sitjandi stjórnarflokkar alla jafna fylgi
- Efnahagsmál: Sitjandi stjórnvöld fá yfirleitt aukið fylgi með meiri hagvexti, en tapa ef verðbólga er há
- Stjórnarslit: Við stjórnarslit eykst óvissa um fylgi flokkanna, þar sem kjósendur fara skyndilega að fylgjast meira með stjórnmálum í aðdraganda kosninga
Til að meta áhrif þessara þátta notum við fylgiskannanir fyrir alþingiskosningarnar 2016, 2017 og 2021, og úrslit þeirra, ásamt því að nota söguleg gögn um gengi ríkisstjórnarflokka og áhrif efnahagsstærða á það frá 1971 til 2021.
Við vonum að líkanið komi að notum við að greina stöðu mála í íslenskum stjórnmálum í aðdraganda alþingiskosninganna. Eins og sjá má á vikmörkum fylgisspáa er mikilvægasta niðurstaða líkansins við birtingu sú að óvissan er gríðarlega mikil – það á ekki að koma okkur á óvart þó fylgi flokkanna breytist um nokkur prósentustig á lokametrunum. Á næstu vikum kynnum við til sögunnar fleiri gögn byggð á kosningaspánni, svo sem spár yfir fjölda þingmanna og möguleg stjórnarmynstur.
Allar spár
Nýjustu kannanir í spánni eru kannanir Prósent og Gallup sem birtust 15. nóvember
Nýjasta könnun í spánni er könnun Prósent sem var birt 8. nóvember
Nýjasta könnun í spánni er könnun Maskínu sem var birt 7. nóvember
Mat á fylgi flokka frá byrjun ágúst 2024
Hér má sjá mat okkar á þróun raunfylgis flokkanna mánuðina fyrir kosningar. Punktarnir á grafinu sýna fylgi flokka í einstökum könnunum, en línurnar mat okkar á þróun raunfylgis flokkanna á tímabilinu. Þegar punktar eru fyrir ofan línu er það vegna þess að líkanið okkar metur sem svo að fylgi flokks sé ofmetið í könnunum, en ef punktarnir eru fyrir neðan línu að fylgið sé vanmetið. Gögn úr könnunum eru skráð á miðju gagnaöflunartímabili könnunaraðila, en ekki daginn sem þau eru birt opinberlega.
Þegar spáin gefur í skyn að fylgi flokks muni annað hvort aukast eða minnka frá síðustu könnun er það vegna sögulegra gagna eins og sögulegs fylgis flokka í fyrri kosningum, ríkisstjórnarsetu flokka og áhrifa verðbólgu og hagvaxtar á ríkisstjórnarflokka. Þegar nær dregur kosningum munu söguleg gögn vega sífellt minna inn í spána.
Veldu listabókstaf til að skoða fylgisþróun þess flokks sérstaklega
Mat á fylgi flokka frá kosningunum 2021
Hér má sjá sömu mynd og að ofan, nema fyrir allt kjörtímabilið.
Veldu listabókstaf til að skoða fylgisþróun þess flokks sérstaklega
Kannanir
Kosningalíkanið
Mynd vikunnar
Föstudaginn 15. nóvember uppfærði Hagstofa Íslands gögn um starfandi samkvæmt skrám eftir rekstrarformum eftir að upp komst að einstaklingar í fæðingarorlofi voru ranglega skráðir sem opinbert starfsfólk. Þetta hafði þó lítil sem engin áhrif á myndina að neðan, enda lækkuðu tölurnar um fjölda opinbers starfsfólks frekar jafnt yfir öll árin.
