| Tekjutíund | Tekjur á mann (á mánuði) |
Tekjur alls | Hlutfall allra tekna |
|---|---|---|---|
| 1 | 37.203 kra | 10.286 mkr | 0,5% |
| 2 | 169.083 kr | 46.748 mkr | 2,1% |
| 3 | 303.747 kr | 83.980 mkr | 3,8% |
| 4 | 402.825 kr | 111.373 mkr | 5,1% |
| 5 | 490.488 kr | 135.610 mkr | 6,2% |
| 6 | 614.343 kr | 169.861 mkr | 7,8% |
| 7 | 780.465 kr | 215.783 mkr | 9,9% |
| 8 | 1.011.961 kr | 279.787 mkr | 12,8% |
| 9 | 1.370.797 kr | 378.998 mkr | 17,4% |
| 10 | 2.714.417 kr | 750.482 mkr | 34,4% |
| a Einstaklingar á aldrinum 16-17 hafa oft engar eða litlar tekjur meirihluta árs. |
Skilgreiningar
Tekjutíund
Það er fátt jafn sexý og þegar einhver talar um tekjutíundir, en hvað þýðir það? Í gögnum Hagstofunnar um tekjur eru samtals 230.401 einstaklingar og þau fengu samtals tekjur upp á 2.182.908 milljónir króna, eða 9 milljónir króna á mann á ári (0,8 milljónir á mánuði).
En þessir einstaklingar höfðu ekki allir sömu tekjur, heldur er tekjum dreift ójafnt. Sum hafa hærri tekjur og aðrir lægri. Ímyndum að við tökum þessa 230.401 einstaklinga, röðum þeim í vaxandi röð eftir tekjum þeirra og skiptum svo í tíu jafnstóra hópa. Þá erum við komin með það sem kallast tekjutíundir! Í töflu I að neðan sjáum við hvernig heildartekjur skiptust í tekjutíundir árið 2021.
Hér ber að hafa í huga að allir einstaklingar sem náð hafa 16 ára aldri teljast með í þessum gögnum. Því þýða mánaðartekjur upp á 37 þúsund kr í lægstu tíundinni ekki að fjölskyldur þurfi að lifa á þeim tekjum, heldur eru þarna margir einstaklingar með engar eða mjög litlar tekjur.
Við getum skipt öðrum breytum en tekjum í tíundir. Í mælaborðinu mínu um skattahögn Hagstofunnar er hægt að skoða ýmsar breytur eftir tíundum heildartekna, ráðstöfunartekna, eigna og annarra breytna!
Heildartekjur og skattar
Við getum skoðað skattgreiðslur mismunandi tekjuhópa á tvo vegu:
- Hversu hátt hlutfall af öllum sköttum borgar hver tekjuhópur?
- Hversu hátt hlutfall af eigin tekjum borgar hver tekjuhópur í skatta?
Hversu hátt hlutfall af öllum sköttum borgar hver tekjuhópur?
Það ætti ekki að koma á óvart að efri tekjutíundir borgi hærra hlutfall af öllum sköttum heldur en lægri tíundir. Fjármálaráðuneytið benti á það í tilkynningu þann 23. júní 2021 að efstu fimm tekjutíundirnar borgi 83% af öllum sköttum. Er þetta eftirtektarvert? Út frá töflunni okkar að ofan getum við séð að efstu fimm tíundirnar fá
\[ 34.4\% + 17.4\% + 12.8\% + 9.9\% + 7.8\% = 82.3\% \]
af öllum tekjum, og því ætti það alls ekki að koma okkur á óvart að þau borgi það hátt hlutfall af öllum sköttum. Þessi tala, 83%, þýðir því ekki að það sé vegið að þeim tekuhærri á óréttlátan hátt.
En hvað borgar hver tekjutíund mikið í skatta og hvernig ber því saman við heildartekjur þeirra? Á myndinni að neðan ber ég þetta tvennt saman. Hægt er að smella á Play til að sjá þróunina frá 1997 til 2021 eða velja ár til að skoða. Ef allir tekjuhópar borguðu jafnt hlutfall í skatta væru allir punktarnir á brotnu línunni.
Skattbyrði
Við getum líka skoðað skattbyrði, eða hversu hátt hlutfall af tekjum sínum hver hópur borgar í skatta. Eins og að ofan er hægt að smella á Play til að sjá þróunina frá 1997 til 2021 eða velja ár sjálf til að skoða. Í sömu tilkynningu frá fjármálaráðuneytinu og ég nefndi að ofan var bent á að skattbyrði allra tekjutíunda nema þeirri efstu hefði lækkað frá 2019 til 2021. Það er rétt, en það er gott að hafa í huga að skattbyrði sömu tíunda hækkaði flestöll árin frá 1997 til 2019.
Neðar í færslunni mun ég svo sýna hvernig skattbyrði hefur hækkað síðan 1997 hjá öllum tekjutíundum nema þeirri efstu.
Þróun frá 1997
Kaupmáttur heildartekna
Kaupmáttur er einfaldlega hækkun á tekjum umfram verðbólgu (hækkun á verðlagi, mælt með vísitölu neysluverðs). Hér sjáum við hækkun kaupmáttar frá 1997 hjá meðaleinstakling úr hverru tekjutíund.
Kaupmáttur ráðstöfunartekna
Við höfum frekar áhuga á kaupmætti ráðstöfunartekna (heildartekjur að frádegnum sköttum).
Skattbyrði
Það er líka áhugavert að skoða breytingu í skattbyrði milli 1997 og 2021. Hér þýðir jákvæð prósenta að skattbyrði hefur aukist, en neikvæð prósenta að hún sé minni. Við sjáum að skattbyrði hefur aukist hjá öllum tekjutíundunum nema þeirri efstu. Hér erum við að skoða skattbyrði hvers hóps í heild sinni, þannig að það getur alltaf verið að þetta passi ekki við hvern og einn einstakling, heldur á þetta við um meðaltal allra einstaklinganna.
Tekjudreifing eftir aldri
Hér fyrir neðan sjáum við hlutfallslega breytingu á atvinnu- og heildartekjum eftir aldri og tekjuhóp.